Itong Katagalugan, na pinamamahalaan nuong unang panahon ng ating tunay na mga kababayan na, nuong hindi pa tumutuntong sa mga lupaing ito ang mga Castila, ay nabuhay sa lubos na kasaganaan at kaginhawaaan. Kasundo niya ang mga kapit-bayan at lalung-lalo na ang mga taga-Japon, sila ay kabilihan at kapalitan ng mga kalakal, malabis ang pagyabong ng lahat ng pinagkaka-kitaan, kaya’t dahil dito’y mayaman ang kaasalan ng lahat. Bata’t matanda at sampung mga babae ay marunong bumasa at sumulat ng talagang pagsulat nating mga Tagalog.
Dumating ang mga Castila at dumulog na nakipag-kaibigan. Sa mabuti nilang hikayat na diumano, tayo’y aakayin sa lalong kagalingan, at lalong imumulat ang ating kaisipan, ang nasabing nagsi-pamahala ay nangyaring nalamuyot sa tamis ng kanilang dila sa paghibo (labis na papuri, adulacion, flattery).
Gayon man, sila’y ipina-ilalim sa talagang kaugaliang pinagkayarian sa pamamagitan ng isang panunumpa na kumuha ng kaunting dugo sa kani-kanilang mga ugat, at yao’y inihalo’t ininom nila kapwa, tanda ng tunay at lubos na pagtatapat na hindi magtataksil sa pinagkayarian. Ito’y siyang tinatawag na “Pacto de Sangre” (Sandugo, blood compact) ng haring Sikatuna at ni Legaspi na pinakakatawanan ng hari sa Espana.
Buhat nang ito’y mangyari ay bumubilang na ngayon sa 300 taon mahigit na ang lahi ni Legaspi ay ating binubuhay sa lubos na kasaganaan, ating pinagta-tamasa at binubusog, kahit abutin natin ang kasalatan at kadayukdukan. Ginugugol natin ang yaman, dugo at sampu ng tunay na mga kababayan na ayaw pumayag na sa kanila ay pasakop, at gayon din naman nakipagbaka tayo sa mga Insik at taga-Holandang nagbalang umagaw sa kanila nitong Katagalugan.
Ngayon, sa lahat ng ito, ano ang sa mga ginawa nating paggu-gugol ang nakikitang kaginhawahang ibinigay sa ating Bayan? Ano ang nakikita nating pagtupad sa kanilang kapangakuan na siyang naging dahilan ng ating paggu-gugol?
Wala kundi pawang kataksilan ang ganti sa ating mga pagpa-pala. At ang mga pagtupad sa kanilang ipinangakong tayo ay lalong gigisingin sa kagalingan? Bagkus tayong binulag, inihawa tayo sa kanilang hamak na asal, pinilit na sinira ang mahal at magandang ugali ng ating Bayan. Iminulat tayo sa isang maling pagsampalataya at isinadlak sa lubak ng kasamaan ang kapurihan ng ating Bayan.
At kung tayo’y mangahas humingi ng kahit gabahid na lingap, ang nagiging kasagutan ay ang tayo’y itapon at ilayo sa piling ng ating minamahal na mga anak, asawa at matandang magulang. Ang bawat isang himutok na pumulas sa ating dibdib ay itinuturing na isang malaking pagkaka-sala at kara-karakang nilalapatan ng mala-hayop na kabangisan.
Ngayon, wala nang maituturing na kapanatagan sa ating pamamayan. Ngayon, lagi nang ginagambala ang ating katahimikan ng uma-alingawngaw na daing at pananambitan, buntong-hininga at hinagpis ng makapal na ulila, bao’t mga magulang ng mga kababayang ipinang-anyaya ng mga manlulupig na Castila.
Ngayon, tayo’y nalulunod na sa nagba-bahang luha ng Ina sa nakitil na buhay ng anak, sa pananangis ng sanggol na pina-ngulila ng kalupitan, na ang bawat patak ay katulad ng isang kumukulong tingga, na sumasalang sa mahapding sugat ng ating pusong nagdaramdam. Ngayon, lalo’t lalo tayong nabibiliran ng tanikalang nakala-lait sa bawat lalaking may iniingatang kapurihan.
Ano ang nararapat nating gawin?
Ang araw ng katuwiran na sumisikat sa Silanganan ay malinaw na itinuturo sa ating mga matang malaong nabulagan ang landas na dapat nating tunguhin. Ang liwanag niya’y nagtanaw sa ating mga mata ng mga kukong nag-akma ng kamatayang alay sa atin ng mga ganid na asal.
Itinuturo ng katuwiran na wala tayong iba pang maa-antay kundi lalo’t lalong ka-alipinan. Itinuturo ng katuwiran, lalo’t lalong ka-alipustaan. Itinuturo ng katuwiran na huwag nating sayangin ang panahon sa pag-asa sa ipinangakong kaginhawahan na hindi darating at hindi mangyayari. Itinuturo ng katuwiran na tayo’y umasa sa ating sarili at huwag antayin sa iba ang ating kabuhayan. Itinuturo ng katuwiran na tayo’y magka-isang luob, magka-isang isip at akala, at tayo’y magkaisa na maihanap ng lunas ang nagha-haring kasamaan sa ating Bayan.
Panahon na ngayong dapat na lumitaw ang liwanag ng katotohanan. Panahon nang dapat nating ipakilala na tayo’y may sariling pagdaramdam, may puri, may hiya at pagda-damayan.
Ngayon, panahon nang dapat simulan ang pagsisiwalat ng mga mahal at dakilang wika na magwawasak sa masinsing tabing na bumubulag sa ating kaisipan. Panahon na ngayong dapat makilala ng mga Tagalog ang pinagmulan ng kanilang mga kahirapan. Araw nang dapat kilalanin na, sa bawat hakbang natin ay tumutuntong tayo at nabibingit sa malalim na hukay ng kamatayan na sa atin ay inu-umang ng mga kaaway.
Kaya, O mga kababayan! Ating bigyang dila ang nabulagang kaisipan, at kusang igugol sa kagalingan ang ating lakas sa tunay at lubos na pag-asa, nang tayo’y magtagumpay sa minimithing kaginhawahan ng bayang tinubuan.
Dumating ang mga Castila at dumulog na nakipag-kaibigan. Sa mabuti nilang hikayat na diumano, tayo’y aakayin sa lalong kagalingan, at lalong imumulat ang ating kaisipan, ang nasabing nagsi-pamahala ay nangyaring nalamuyot sa tamis ng kanilang dila sa paghibo (labis na papuri, adulacion, flattery).
Gayon man, sila’y ipina-ilalim sa talagang kaugaliang pinagkayarian sa pamamagitan ng isang panunumpa na kumuha ng kaunting dugo sa kani-kanilang mga ugat, at yao’y inihalo’t ininom nila kapwa, tanda ng tunay at lubos na pagtatapat na hindi magtataksil sa pinagkayarian. Ito’y siyang tinatawag na “Pacto de Sangre” (Sandugo, blood compact) ng haring Sikatuna at ni Legaspi na pinakakatawanan ng hari sa Espana.
Buhat nang ito’y mangyari ay bumubilang na ngayon sa 300 taon mahigit na ang lahi ni Legaspi ay ating binubuhay sa lubos na kasaganaan, ating pinagta-tamasa at binubusog, kahit abutin natin ang kasalatan at kadayukdukan. Ginugugol natin ang yaman, dugo at sampu ng tunay na mga kababayan na ayaw pumayag na sa kanila ay pasakop, at gayon din naman nakipagbaka tayo sa mga Insik at taga-Holandang nagbalang umagaw sa kanila nitong Katagalugan.
Ngayon, sa lahat ng ito, ano ang sa mga ginawa nating paggu-gugol ang nakikitang kaginhawahang ibinigay sa ating Bayan? Ano ang nakikita nating pagtupad sa kanilang kapangakuan na siyang naging dahilan ng ating paggu-gugol?
Wala kundi pawang kataksilan ang ganti sa ating mga pagpa-pala. At ang mga pagtupad sa kanilang ipinangakong tayo ay lalong gigisingin sa kagalingan? Bagkus tayong binulag, inihawa tayo sa kanilang hamak na asal, pinilit na sinira ang mahal at magandang ugali ng ating Bayan. Iminulat tayo sa isang maling pagsampalataya at isinadlak sa lubak ng kasamaan ang kapurihan ng ating Bayan.
At kung tayo’y mangahas humingi ng kahit gabahid na lingap, ang nagiging kasagutan ay ang tayo’y itapon at ilayo sa piling ng ating minamahal na mga anak, asawa at matandang magulang. Ang bawat isang himutok na pumulas sa ating dibdib ay itinuturing na isang malaking pagkaka-sala at kara-karakang nilalapatan ng mala-hayop na kabangisan.
Ngayon, wala nang maituturing na kapanatagan sa ating pamamayan. Ngayon, lagi nang ginagambala ang ating katahimikan ng uma-alingawngaw na daing at pananambitan, buntong-hininga at hinagpis ng makapal na ulila, bao’t mga magulang ng mga kababayang ipinang-anyaya ng mga manlulupig na Castila.
Ngayon, tayo’y nalulunod na sa nagba-bahang luha ng Ina sa nakitil na buhay ng anak, sa pananangis ng sanggol na pina-ngulila ng kalupitan, na ang bawat patak ay katulad ng isang kumukulong tingga, na sumasalang sa mahapding sugat ng ating pusong nagdaramdam. Ngayon, lalo’t lalo tayong nabibiliran ng tanikalang nakala-lait sa bawat lalaking may iniingatang kapurihan.
Ano ang nararapat nating gawin?
Ang araw ng katuwiran na sumisikat sa Silanganan ay malinaw na itinuturo sa ating mga matang malaong nabulagan ang landas na dapat nating tunguhin. Ang liwanag niya’y nagtanaw sa ating mga mata ng mga kukong nag-akma ng kamatayang alay sa atin ng mga ganid na asal.
Itinuturo ng katuwiran na wala tayong iba pang maa-antay kundi lalo’t lalong ka-alipinan. Itinuturo ng katuwiran, lalo’t lalong ka-alipustaan. Itinuturo ng katuwiran na huwag nating sayangin ang panahon sa pag-asa sa ipinangakong kaginhawahan na hindi darating at hindi mangyayari. Itinuturo ng katuwiran na tayo’y umasa sa ating sarili at huwag antayin sa iba ang ating kabuhayan. Itinuturo ng katuwiran na tayo’y magka-isang luob, magka-isang isip at akala, at tayo’y magkaisa na maihanap ng lunas ang nagha-haring kasamaan sa ating Bayan.
Panahon na ngayong dapat na lumitaw ang liwanag ng katotohanan. Panahon nang dapat nating ipakilala na tayo’y may sariling pagdaramdam, may puri, may hiya at pagda-damayan.
Ngayon, panahon nang dapat simulan ang pagsisiwalat ng mga mahal at dakilang wika na magwawasak sa masinsing tabing na bumubulag sa ating kaisipan. Panahon na ngayong dapat makilala ng mga Tagalog ang pinagmulan ng kanilang mga kahirapan. Araw nang dapat kilalanin na, sa bawat hakbang natin ay tumutuntong tayo at nabibingit sa malalim na hukay ng kamatayan na sa atin ay inu-umang ng mga kaaway.
Kaya, O mga kababayan! Ating bigyang dila ang nabulagang kaisipan, at kusang igugol sa kagalingan ang ating lakas sa tunay at lubos na pag-asa, nang tayo’y magtagumpay sa minimithing kaginhawahan ng bayang tinubuan.
Ang Dapat Mabatid Ng Mga Tagalog
ni Andres Bonifacio
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento